علیرضا حسینی، استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کوثر بجنورد
پوریا اسمعیلی، دکتری تاریخ ایران دوره اسلام، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
چکیده
این نوشتار به صورت تطبیقی دیدگاهها و نگرشهای پیگولوسکایا نویسنده معروف روس را با آن لمبتون ایرانشناس بزرگ انگلیسی درباره اقتصاد کشاورزی و مالکیت ارضی در ایران مورد تحقیق قرار می دهد. این مورخان با اینکه از نظر موقعیت جغرافیایی به ترتیب در شوروی و بریتانیا حضور داشتند اما با بینشی متفاوت به نظام زمینداری و تحولات آن به خصوص در قرون میانه هجری قمری نگریستند به طوریکه لمبتون با مسافرت به ایران در کنار رسالت سیاسی که در دولت انگلستان داشت به درک عمیقی از تاریخ و فرهنگ ایرانیان دست یافت و نیز متون بسیاری را گردآوری نمود. پیگولوسکایا هم منابع تاریخ ایران را با توجه به اهداف کمونیستی مطالعه کرد در واقع تلاش نمود تا تاریخ اقتصادی ایران زمین را با ایدئولوژی مارکسیستی پیوند دهد و به هر نحوی که شده نمونه اروپایی نظام فئودالیسم را بر اقتصاد کشاورزی ایران تحمیل کند که از این حیث جالب توجه است. این مقاله با استفاده از روش پژوهش در جامعه شناسی تاریخی مبتنی بر توصیف، تحلیل و مقایسه ابعاد و زوایای موضوع را بررسی می نماید. یافته ها نشان می دهد، که لمبتون با تکیه بر سنت تاریخنگاری انگلیسی و نیز بینش شرق شناسی و با بهره گیری از منابع متعدد تاریخی و جغرافیایی و در نهایت با شناختی که از فرهنگ و تمدن ایران داشت آثار خویش را نگاشت و نظام زمینداری این خطه کهن را بررسی کرد اما پیگولوسکایا با پیروی از مورخان شوروی همان زیربنای اقتصادی و اندیشه مارکسیستی را در نظام کشاورزی ایران مد نظر قرار داده است تا بدین طریق تاریخ این سرزمین را به سمت افکار کمونیستی در غالب اتحاد جماهیر شوروی سوق دهد و با این اقدام علمی و فرهنگی در زمان جنگ سرد بتواند نقشی در سنت تاریخ نویسی بلوک شرق ایفا کند.
کلید واژه ها: پیگولوسکایا، لمبتون، تاریخنگاری مارکسیستی، تاریخنگاری انگلیسی، اقتصاد کشاورزی
نخستین همایش ملی ایرانشناسی و میراث نوشتاری عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، خرداد 1401. (ثبت در سایت سیویلیکا و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC)
