علیرضا حسینی، استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کوثر بجنورد
پوریا اسمعیلی، دکتری تاریخ ایران دوره اسلام، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
چکیده
با ورود اعراب و تسلط نسبی آنان بر ایران و جنگ میان این دو کشور به عنوان مهم ترین رویداد قرن اول و دوم هجری قمری، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران همراه با درخشش دین اسلام روی به دگرگونی نهاد. این تغییر که در ادبیات نیز بی تأثیر نبود، نظم فارسی را در حدود دو قرن در خاموشی فرو برد و شعر از مرتبه زبان رسمی و دربار، به کوچه و بازار تنزل پیدا کرد. به دنبال این امر و از دست رفتن جایگاه سیاسی ایران، یادگیری زبان عربی توسط ایرانیان آغاز شد و تألیفات ارزشمندی به زبان عربی نگاشته شد. به این ترتیب زبان فارسی برای مدتی طولانی افول کرد و به دنبال آن نگارش نظم و نثر نیز به فراموشی سپرده شد. با این وجود، با گذشت زمان شعر فارسی در قالبی نو ظهور پیدا کرد. این تحول که با سرنگونی امویان آغاز شد، از نیمه قرن دوم هجری قمری دوباره رو به گسترش نهاد و با روی کار آمدن دولت عباسیان به اوج خود رسید. در این جستار برآنیم تا با روش تحلیلی- توصیفی، سرگذشت نظم فارسی و نقش اعراب بر دگرگونی آن را مورد بررسی قرار دهیم. حاصل آنکه اگر چه حمله اعراب به ایران، شعر فارسی را رو به افول برد اما به همت ایرانیان از اواخر قرن دوم به اوج و عظمت رسید.
کلید واژه ها: قرن دوم هجری قمری، زبان عربی، دگرگونی نظم فارسی
نخستین همایش ملی ایرانشناسی و میراث نوشتاری عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، خرداد 1401. (ثبت در سایت سیویلیکا و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC)
