نویسندگان
دکترعلیرضا حسینی استادیار دانشگاه پیام نور
چکیده
مکاتب حدیثی مدینه و اخباری عراق در اوایل قرن دوم هجری قمری با نگرش های خاص و صرفا در جهت تأثیرگذاری بر افکار مسلمانان شکل گرفت بطوریکه محدثان و اخباریون متعددی با تأثیر پذیری از قرآن و حدیث از یک سو و فتوحات صدر اسلام از سوی دیگر، به تدوین سیره و مغازی با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه خویش پرداختند. بنابراین آثار منفرد و تک نگاریهای بسیاری را پدید آوردند. مدینه به عنوان مرکز حاکمیت پیامبر اسلام (ص) و خلفای راشدین و تجمع اصحاب و نقطه شکل گیری قدرت سیاسی و دینی اسلام و مرکز حدیث و معارف اسلامی، مدرسه ای را پایه ریزی کرد که اساس آن، حفظ هر چیزی بود که به نوعی با پیامبر اسلام (ص) ارتباط داشت. با این حال، تشتت فکری و عقیدتی جامعه به دلیل پیچیده تر شدن روابط اجتماعی و سیاسی، زمینه را برای تحریف و دخل و تصرف در اخبار و احادیث ایجاد می کرد. از میان نخستین گروه محدثان که به روایات مربوط به سیره و مغازی پرداختند می توان به محدثانی چون ابان بن عثمان بن عفان، عروة بن زبیر، شرحبیل بن سعد و محمد بن مسلم بن شهاب زهری اشاره کرد که از بنیانگذاران مکتب مدینه و روش روایی به شمار می روند و نیز اولین نمایندگان مکتب روایی عراق ابومخنف و عوانة بن حکم بودند که به جزء تدوین اخبار حوداث، مغازی و سیره به جنگ های رده، فتوحات و حوداث شام وعراق هم با دیدگاه مذهبی و قبیله ای پرداختند. این مقاله با استفاده از پژهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل و تطبیق، به بررسی آثار و دیدگاههای این گروه از سیره نویسان و اخباریون می پردازد، تا بدین طریق وجوه تشابه و تمایز آثار این نویسندگان معلوم و مشخص گردد. یافته های پژوهش نشان می دهد، انگیزه اصلی محدثان از نقل احادیث، جلوگیری از انحرافات در دین و نیز تشویق اسلام در جهت تعلیم و تربیت بود. اخباریون هم با ذکر فتوحات سعی داشتند تا آیندگان را با دستاورده های نظامی مسلمین آشنا نمایند.
واژگان کلیدی: اخباریون، سیره و مغازی، محدثان، مکتب عراق، مکتب مدینه
منبع:
