نویسندگان:
پوریا اسمعیلی اسدآبادی، دکتری تاریخ ایران دوره اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین (نویسنده مسئول)
عباس برومنداعلم، دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
محسن بهرام نژاد، دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین.
امیرحسین حاتمی، دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین.
چکیده
این نوشتار رویکردهای سیاسی و نظامی سلاجقه ایران و فاطمیان مصر را در نحوه واگذاری اقطاعات نظامی و استغلال به امیران آن دو حکومت مقایسه می نماید. مقاله با بهره گیری از روش مقایسه ای مبتنی بر وصف و تحلیل به این یافته ها رسیده است که سلجوقیان و فاطمیان - که در اندیشه گسترش قلمرو نفوذ خود بودند - در رفتاری مشابه هم در عرصه نظام زمین داری مبتنی بر اقطاعات، اراضی را برای افزایش انگیزه و اطاعت محض فرماندهان نظامی، به آنان واگذار می کردند. اما این رویکرد با گذشت زمان، به اقتدار نظامی و افول حکومت ها انجامید. فاطمیان بر خلاف سلاجقه که اقطاع استغلال را فقط به امیران نظامی اعطا می نمودند، دیوان سالاران را هم از این نوع اقطاع بهره مند می کردند.
کلیدواژگان: سلجوقیان، فاطمیان، نظام زمینداری، امیران نظامی، دیوان سالاری.
فصلنامه علمی - پژوهشی تاریخ اسلام، سال بیست و چهارم، شماره 95، پاییز 1402.
