نویسندگان:
دکتر منصور نیک پناه
دکتر طلعت ده پهلوان
دکتر جمشید باقرزاده
دکتر پوریا اسمعیلی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
انتشارات مجتمع آموزش عالی سراوان
چاپ اول: تابستان 1403
در این کتاب آمده است، اشعار سیاسی به عنوان یکی از نیرومندترین و زنده ترین جریان های ادبی معاصر عرب به ویژه عراق، در پی افزایش ظلم و ستم حکومت ها و استعمارگران، با هدف مبارزه و مقاومت در مقابل استبداد شکل گرفت. این اشعار آیینه تمام نمای دردها و رنج ها، پیکار و پایداری، و آزادی اقشار مختلف جوامع بشری است که شاعران زیادی از جمله زهاوی، رصافی و جواهری منادیان حقیقی آن به شمار می روند. این شاعران با افکار و اشعار خویش به مبارزه با حکومت های ظالم دوران خود برخاستند، و از ضعف و خضوع مردم در برابر حاکمان ستمگر شکایت کردند، و آنان را به مبارزه علیه حکام داخلی و استعمارگران خارجی دعوت نمودند. جمیل صدقی زهاوی (1863- 1936م) و معروف عبدالغنی رصافی (1876- 1945م) در بغداد چشم به جهان گشودند، و همانجا دیده از جهان فروبستند. این دو شاعر در زندگی سیاسی خود، سه مرحله مهم و اساسی را پشت سرگذاشتند که عبارتند از: دولت عثمانی، اشغالگران انگلیسی و حکومت قیمومیت. آن ها رسالت ادبی خود را در دفاع از حقوق جامعه شان قرار دادند، و به مبارزه با ظلم و ستم حاکمان عثمانی و پس از آن استعمارگران انگلیس پرداختند، و ملی گرایی را رواج دادند، و به وحدت عربی و آزادی خواهی دعوت کردند. موضعگیری جسورانه آن ها در مسائل سیاسی و ملی، و قصاید پرطراوتشان کوس بیداری را به صدا درآورد، و گوش ها و دل های مردم عراق و دیگر سرزمین های دور و نزدیک عربی را متوجه خود ساخت.
محمد مهدی جواهری در سال 1900م در نجف اشرف به دنیا آمد، و سرانجام به سال 1997م در دمشق دیده از جهان فروبست. وی از آنجا که فعالیت های سیاسی مختلفی در زمان حیات خود داشت، و شاعری بود که خود را در برابر حوادث سیاسی عراق و جهان عرب، و ستمدیدگان جهان مسؤول می دانست، لذا صبغه سیاسی بر بسیاری از اشعار او سایه افکند، و اندیشه های او را تحت تأثیر قرار داد. از این رو، با استفاده از سلاح شعر، پرچمدار آزادی و مبارزه در کنار ملت عراق و دیگر سرزمین های عربی گردید، و جسورانه و شجاعانه بر ضد زورگویی حاکمان، وارد آوردگاه مبارزات ملی- میهنی شد.
نوشتار حاضر برآنست تا علاوه بر بررسی بحران های سیاسی عراق ، بازتاب آن را در شعر شاعران مشهور عراقی قرن بیستم نشان دهد تا بدین طریق، مبارزات فرهنگی این شاعران بر ضد استعمار و استبداد مشخص شود.
